İslamiyet etkisinde gelişen Türk edebiyatında söylev

İslamiyet etkisinde gelişen T�rk edebiyatı, T�rklerin İslamiyet'e ge�işi ile başlayan edebi d�nemdir. T�rkler edebiyat alanında ilk olarak s�zl� edebiyat �r�nleri olan: şiir, destan, sav, sagu, koşuk gibi t�rlerde eserler vermiştir. HALK EDEBİYATI KAVRAMI T�rk�ede, Tanzimat‘tan (1839) sonra kullanılmaya başlayan edebiyat terimi, daha �nceki zamanlarda edeb ilmi adıyla tanınıyordu. Şinasi ve Namık Kemal gibi Tanzimat�ılar Batı’da g�rd�kleri anlayış ve uygulamalardan yola �ıkarak edeb ilminin geniş kitlelerin eğitilmesinde ve birbirine kenetlenmesindeki işlevine de �zel bir �nem vererek bu edeb ilmi i�in “edebiyat” kelimesini kullanmaya ve yeni anlayışı bu ad altında ifade etmeye başlarlar. Dilimizde “edebiyat” şeklindeki kullanım 1860 sonrası yaygınlaşır. Bu d�nemde Şinasi’nin atas�z� derlemeleri, Ziya Paşa’nın Şiir ve İnşa makalesinde, değerlerinden s�z�n� ettiği s�zl� edebiyat t�rlerinin aydınlarımızın dikkatini �ekmeye başlaması aslında bizde halka doğru yapılan ilk y�nelişler; halkı ve edebiyatını arayışların başlangıcı olarak kabul edilebilir. Batı’da, XVI. y�zyıldan itibaren, Amerika’nın keşfiyle “yalan s�ylemeyen-d�r�st ve �retken” yerlilere karşı duyulan “vahşi soylu” hayranlığının bir sonucu olarak, pek �ok aydın, halk (das folk) olarak nitelendirdikleri, kendi k�yl�lerine “Halka Doğru” parolasıyla y�nelirler. Bu anlayışa g�re halk, okuması-yazması olmayan, kırsal kesimde yaşayan, dolayısıyla sosyo-k�lt�rel değişmelerden olabildiğince az etkilenmiş ve yazılı k�lt�rden ziyade s�zl� k�lt�r i�inde yetişmiş, ekonomik olarak da yer aldığı toplumun d�ş�k seviyeli bir kesimi olarak tanımlanıyordu. Ge�mişe duyulan romantik bir nostaljiyi de i�inde barındıran bu anlayış, halk i�inde yaşayan epik destanlar, mitler, t�rk�ler, ninniler ve inan�larda, Hristiyanlık �ncesinden kalma “tertemiz ulusal ruhları”nın yer aldığına inanıyordu. Dahası, uluslaşma ve ulusal devlete y�nelişte meydana getirilmesini gerekli g�rd�kleri yeni ulusal k�lt�rel sentezin kaynağının bu tertemiz ruhun oluşturmasını istiyorlardı. Bu nedenle halkın hafızasındaki s�zl� edebiyat �r�nlerini derleyip yayınlamaya başladılar. Bu s�re�te s�zl� olarak anlatılan epik destanların keşfedilip yayınlanması zamanın anlayışına g�re Finliler gibi o zamana kadar k��k ve �nemsiz ulusların bile Eski Yunan’a denk bir tarih� ge�mişi oldukları kabul�n� meydana getiriyordu. Bu durum �zellikle 1789 Fransız ihtilali sonrası �zel bir �nem verilen millet olgusuna dayalı modern devlete sahip olma peşindeki aydınların sarıldığı en �nemli kaynaklardan birine d�n�ş�r. Halkın asırlardan beri kuşaktan kuşağa s�zl� olarak taşıdıkları s�zl� k�lt�r� Halkbilimi ve bu k�lt�rel kesitin destan, masal, atas�z�, tekerleme, efsane, t�rk�, ağıt ve ninni gibi manzum ve mensur anlatı ve şiir gibi verimlerini i�eren kısmını da Halk Edebiyatı olarak adlandıran bu yeni anlayış T�rkiye’de XX. y�zyılın başlarında ortaya �ıkmıştır. Divan Edebiyatı T�rk edebiyatının en geniş b�l�m�n� oluşturan “Divan Edebiyatı“, T�rklerin İslamiyet’i kabul etmelerinden sonra izinden gittikleri Arap ve Fars edebiyatlarının etkisiyle oluşmuş bir geleneği ifade etmektedir. “Divan Edebiyatı Nedir?” sorusunun cevabını kısa bir şekilde vermek m�mk�n olmadığından �ncelikle bu edebiyatın oluşumunu ve �zelliklerini bilmek doğru olacaktır. Divan edebiyatı AYT Edebiyat i�in de olduk�a �nemli bir konu ki son yıllarda AYT Edebiyat sorularının en az 3 tanesi divan edebiyatı konusundan gelmektedir. 10.sınıf T�rk dili ve edebiyatı dersinde ayrıntılı olarak ele aldığımız “divan edebiyatı konusu”ndan AYT Edebiyat sınavında sanat�ılar, nazım bi�imleri, �zellikleri başta olmak �zere mutlaka soru geldiğinden hem 10.sınıf �ğrencilerinin zamanında bu konuyu iyi bir şekilde kavramalarını hem de �niversite sınavlarına �alışan �ğrencilerin bu konuya ayrıca �nem vermelerini tavsiye ederim.